Η διάλεξη αυτή είναι μια πράξη νεκρομαντείας. Ξαναζωντανεύει τρία αραβικά «φαντάσματα» που μας αναγκάζουν να αντιμετωπίσουμε τις ιστορικές απαλείψεις που έχουν σημαδέψει την ιδέα της σύγχρονης Ελλάδας. Το πρώτο φάντασμα είναι αυτό ενός αγοριού από τη Λιβύη, μουσουλμάνου το θρήσκευμα, που απήχθη από έναν Έλληνα σφουγγαρά στα ανοικτά των ακτών της Κυρηναϊκής το 1882. Αντλώντας στοιχεία από διάφορα αρχεία στα Τουρκικά, στα Ελληνικά και τα Αραβικά, εντάσσω την απαγωγή αυτή στο πλαίσιο των τεράστιων αλλαγών του παγκοσμίου εμπορίου που άλλαξαν τη ζωή και τον θάνατο όσων λαών ασχολούνταν με την αλιεία καθιστικών θαλασσίων ζώων, όπως σφουγγάρια, κοράλλια και στρείδια (για την εύρεση μαργαριταριών). Στην απέλπιδα προσπάθειά τους να αποπληρώσουν τα αυξανόμενα χρέη τους σε νέους επενδυτές, οι φημισμένοι Έλληνες σφουγγαράδες των Δωδεκανήσων αναγκάζονταν να βουτάνε ολοένα και βαθύτερα —συχνά με κίνδυνο της ίδιας τους της ζωής— και να ταξιδεύουν ολοένα και μακρύτερα, φτάνοντας μέχρι την Αίγυπτο, τη Λιβύη και την Τυνησία. Το δεύτερο φάντασμα είναι αυτό ενός Λίβυου ψαρά που θα μπορούσε να είναι το προαναφερθέν απαχθέν αγόρι σε μεγαλύτερη ηλικία. Βασιζόμενη σε λιβυκά έγγραφα που βρέθηκαν στα αρχεία του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών, η Nancy Ko αποδεικνύει ότι, καθώς η εξάρτηση της ελληνικής βιομηχανίας σφουγγαριών από τις θάλασσες της βόρειας Αφρικής εντεινόταν, οι Έλληνες σφουγγαράδες δεν αδιαφορούσαν μόνο για τα συμφέροντα των Βορειοαφρικανών ψαράδων, αλλά απαρνούνταν και την ίδια τους την ύπαρξη. Το τρίτο φάντασμα αποτελεί ενσάρκωση της ίδιας της Λιβύης που στοιχειώνει ακόμα και σήμερα το φαντασιακό της σύγχρονης Δωδεκανήσου. Με τη βοήθεια συνεντεύξεων που έκανα με απογόνους του Έλληνα σφουγγαρά που απήγαγε το παιδί από τη Λιβύη, αποδεικνύω ότι η επιμονή τους να υποστηρίζουν ότι αυτό το παιδί ήταν πάντα Έλληνας και όχι Λίβυος αντανακλά μια ευρύτερη άρνηση να αναγνωρισθεί το «αραβικό» στοιχείο της Μεσογείου.

Σε συνεργασία με το Πρόγραμμα Ελληνικών Σπουδών. Εγγραφές έως 12:00 ώρα Ανατολικής Ακτής την Τετάρτη 22 Ιανουαρίου. Εγγραφείτε εδώ.

Φωτογραφία: Portrait Instantané d’un Scaphandrier, underwater photograph by Louis Boutan, 1899

Πηγή: Wikimedia Commons via The Public Domain Review